Organizowanie społeczności lokalnej to proces, który jest ukierunkowany na wzmacnianie mieszkańców oraz tworzenie sieci współpracy lokalnych struktur, celem przygotowania ich do wspierania rozwoju danej społeczności, jej zdolności do rozwiązywania problemów, tworzenia środowiska zmiany oraz budowania potencjału całej społeczności - w myśl zasady: od pomocy do samopomocy i w myśl odwrócenia paradygmatu - od “pracy dla” do pracy “z ludźmi i przez ludzi”.

Organizowanie społeczności lokalnej prowadzi do poprawy jakości życia wszystkich MIESZKAŃCÓW. Działania podejmowane w ramach OSL skupiają się na WSPÓŁPRACY, która nie tylko zwiększa szanse na rozwój solidarności społecznej oraz włączenia i integracji, ale też podnosi poziom obywatelskości mieszkańców oraz ich zaangażowania w sprawy gminy czy sołectwa.

Organizowanie Społeczności Lokalnej to:

  • rozwój społeczeństwa w obszarze partycypacji, samoorganizacji i przejmowaniu odpowiedzialności za realizację działań w skali lokalnej;
  • rozwój wspólnot lokalnych, który zmierza w kierunku zwiększania ich aktywności i
    współdziałania na rzecz wspólnego dobra dostępnej przestrzeni publicznej, dostępnych w niej zasobów/potencjału oraz ich racjonalnego wykorzystania.to tworzenie odpowiedniego środowiska do wymiany doświadczeń i współpracy sąsiedzkiej.

Istotne jest też wzmacnianie postaw prospołecznych, inspirowanie do działania, udziału w konsultacjach społecznych czy wolontariacie, budowanie w mieszkankach i mieszkańcach poczucia odpowiedzialności za konkretną wspólnotę, integrowanie i edukowanie, ułatwianie lokalnej komunikacji społecznej i udostępniania informacji.

OSL jako proces uwzględnia następujące zasady:

  • od pomocy do samopomocy,
  • od pracy dla, do pracy z ludźmi i przez ludzi,
  • od bierności do partycypacji,
  • od perspektywy klienta do perspektywy partnera.

Wspólnota lokalna staje się społecznością aktywną. Działanie, aktywność to kluczowe elementy społeczeństwa obywatelskiego. Społeczeństwa, które dąży do zmiany społecznej i rozwoju poprzez swoją aktywność i zdolność do samoorganizacji oraz określania i osiągania wyznaczonych celów.

grafika

założenia OSL

Działania podejmowane w ramach OSL to m.in.:

  • ułatwianie kontaktów, doprowadzenie do lepszego poznania się mieszkańców i tworzonych przez nich grup i środowisk
  • animowanie wśród mieszkańców dyskusji dotyczących ważnych aspektów codziennego życia, zwłaszcza nierozwiązanych problemów lokalnych
  • wyszukiwanie i wspieranie liderów lokalnych
  • diagnozowanie potencjału lokalnego środowiska
  • inicjowanie powstawania grup obywatelskich
  • motywowanie grup i środowisk do podejmowania aktywności ukierunkowanych na dobro wspólne
  • budowanie lokalnych koalicji
  • moderowanie sytuacji edukacyjnych w środowisku,
  • pobudzanie energii potrzebnej do podjęcia i podtrzymania działania przez osobę/grupę
  • budowanie Partnerstwa Lokalnego, rozumianego jako dobrowolna kooperacyjna relacja pomiędzy różnymi stronami, w której wszyscy uczestnicy zgadzają się pracować
    razem, aby osiągnąć wspólny cel lub podjąć specyficzne zadanie i dzielić ryzyko, odpowiedzialność, zasoby, kompetencje i korzyści
  • tworzenie warunków do wymiany doświadczeń
  • promowanie współpracy sąsiedzkiej
  • wspieranie grup nieformalnych
  • rozwój i wzmacnianie postaw aktywnych i prospołecznych
  • inspirowanie mieszkańców do włączania się w ruchy społeczne, inicjatywy lokalne, inicjatywy nieformalne, działalność organizacji pozarządowych, konsultacje
    społeczne, wolontariat
  • promowanie ruchów społecznych, inicjatyw oddolnych, partycypacji
  • organizowanie warsztatów, szkoleń, spotkań z ekspertami, spotkań tematycznych,
  • faktyczne włączenie i udział mieszkańców w decydowaniu o kierunkach rozwoju społecznego, definiowanie problemów i potrzeb społecznych
  • zwiększenie zaangażowania uczestników/mieszkańców.

Celem Programu Inicjatyw Oddolnych - Zaangażowane Sołectwo jest:

  • Rozwój wspólnot lokalnych i integracja mieszkańców Gminy Dopiewo.
  • Integracja różnorodnych środowisk i przedstawicieli instytucji Gminy Dopiewo.
  • Wspieranie przedsięwzięć zaspokajających potrzeby mieszkańców.
  • Włączenie mieszkańców we wspólne działania oraz inicjowanie oddolnych działań na rzecz swojego otoczenia, doprowadzając do poprawy jakości życia, poczucia bezpieczeństwa, zwiększenia identyfikacji z miejscem zamieszkania i budowania tożsamości lokalnej.
  • Podkreślanie znaczenia wspólnego działania jako najbardziej dynamicznego i twórczego elementu, dzięki któremu może zachodzić rozwój osobisty i społeczny.
  • Wzrost poczucia sprawczości mieszkańców, poczucia wpływu na zmianę społeczną i czynny udział w procesach decyzyjnych.
  • Zmiana perspektywy myślenia z „JA” na „MY” i budowania sieci partnerstwa lokalnego.
  • Rozwiązywanie problemów oraz zaspokajanie potrzeb i oczekiwań mieszkańców Gminy Dopiewo w oparciu o diagnozę społeczności lokalnej, innych istniejących dokumentów diagnostycznych lub innych badań, obserwacji właściwie uzasadnionych.

 

Inicjatywa Oddolna - to forma samozaangażowania, celowego działania, zmierzającego do określonego celu i do wywołania zmiany w środowisku lokalnym w ramach którego powstają konkretne rezultaty. Inicjatywa oddolna jest odpowiedzią na konkretną potrzebę, problem, na tyle istotny, że wymaga podjęcia aktywności lokalnej społeczności.

Inicjatywę oddolną można określić jako działanie społeczne – ukierunkowane na osiągnięcie konkretnego rezultatu w określonym czasie. Każda inicjatywa angażuje konkretną, szeroką grupę osób a nawet całą społeczność lokalną, której konkretny problem dotyczy. Chęć działania widoczna jest od momentu sformułowania pomysłu, poprzez realizację działań do momentu osiągnięcia zamierzonego celu.

Wyjątkowość inicjatyw polega na tym, że służą rozwiązywaniu problemów i zaspokajaniu potrzeb lokalnych. Są widziane oczami osób, których problem dotyczy i wymagają głównie ich aktywności. Inicjatywy zawsze służą dobru wspólnemu.

Inicjatywa oddolna może mieć bardzo różną formę np.: stworzenie strategii rozwoju wsi, wytyczenie ścieżki rowerowej, wykonanie prac porządkowych w nieestetycznych punktach wsi, organizacja festynu, pikniku, zabawy choinkowej, warsztatów, szkoleń, spotkań autorskich, paneli dyskusyjnych, rajdu rowerowego, zawodów sportowych, działań ekologicznych, wykonanie karmników dla zwierząt itd. Paleta pomysłów jest w zasadzie nieograniczona!

Aktywizowanie społeczności lokalnych opiera się na sieciach powiązań, kontaktach grupowych i, co najistotniejsze, na wspólnym działaniu. Jest formą mobilizowania ludzi do samozaradności indywidualnej i kolektywnej, wyzwalania i wzmacniania ich potencjału rozwojowego.

Programy aktywizujące odwołują się do zasady pomocniczości, zakładającej, że wsparcie powinno być udzielane w ramach struktur jak najbliższych ludziom i w sposób nieodbierający im odpowiedzialności za własny los.

Integracja społeczna to normatywne, funkcjonalne i komunikatywne właściwości systemu społecznego.

A zatem integracja społeczna oznacza zgodność zachowania, postępowania członków społeczności z systemem wartości i wzorcami (normami) zachowań obowiązujących w tej społeczności, to działalność osób, grup lub instytucji zgodnie z rolami wyznaczonymi im przez społeczność, a także sprawna i systematyczna wymiana informacji między mieszkańcami, grupami
społecznymi i instytucjami danej społeczności.

Edukacja środowiskowa
Kluczową rolę w procesie OSL odgrywa edukacja środowiskowa, społeczna, mająca na celu zarówno poszerzanie wiedzy i umiejętności członków społeczności lokalnej, jak i pobudzanie ich aktywności oraz kształtowanie kreatywności, samodzielnego myślenia, odpowiedzialności i podmiotowości zarówno poszczególnych osób i grup, jak i społeczności jako całości.

Edukacja pozaformalna
Edukacja pozaformalna oznacza wszelkie działania mające na celu poszerzenie wiedzy oraz umiejętności członków społeczności lokalnej odbywające się poza formalnym systemem oświaty. Ten rodzaj edukacji opiera się na praktyce, doświadczeniu oraz aktywności uczestników procesu edukacyjnego, który najczęściej przybiera formę szkoleń czy warsztatów ukierunkowanych na wzrost konkretnej wiedzy i umiejętności.

Edukacja nieformalna
Edukacja nieformalna opiera się na założeniu, że człowiek uczestnicząc w konkretnych doświadczeniach, zdobywa wiedzę na ich temat (bez udziału swojej woli). Dzięki temu nie tylko poszerza wiedzę i umiejętności, ale i kształtuje swój system wartości oraz postawy.

Podstawą działalności OSL jest budowanie szerokiej sieci współpracy pomiędzy mieszkańcami i lokalnymi podmiotami, celem włączenia wszystkich lokalnych zasobów we wspólny proces wywołania pozytywnej zmiany w danej społeczności lokalnej. Działalność OSL skoncentrowana jest na budowaniu Partnerstwa Lokalnego, rozumianego jako dobrowolna kooperacyjna relacja pomiędzy różnymi stronami, w której wszyscy uczestnicy zgadzają się pracować razem, aby osiągnąć wspólny cel lub podjąć specyficzne zadanie i dzielić ryzyko, odpowiedzialność, zasoby, kompetencje i korzyści.Partnerstwo lokalne jest trójsektorowym porozumieniem instytucji publicznych, organizacji pozarządowych (różnych typów) i przedsiębiorstw, które są zainteresowane wspólnym działaniem na rzecz swojego terytorium.Partnerstwo z założenia ma długofalowy charakter i jest realizowane na rzecz zmiany społecznej, która ma zachodzić na danym terenie.
Dobrowolnoość udziału społeczności lokalnejRówność wszystkich partnerów wobec siebieOtwartość na ludzi, dyskusje i działaniaLokalność skupiona na budowaniu partnerstwa oddolnie, na poziomie lokalnym
Cechy Partnerstwa Lokalnego:Grupa organizacji reprezentujących różne sektory życia społęcznego Zawarta w celu współpracy przy realizacji projektu lub programu Kompetencje i zasoby wnoszą wszyscy partnerzy Ryzyko i koszty ponoszą wspólnie partnerzy Partnerzy dzielą się korzyściami wynikającymi z osiągnięcia wspólnych celów
Etapy tworzenia partnerstwa lokalnegoOkreślenie rzeczywistych problemów (analiza występujących problemów i potrzeb społeczności lokalnej) Dobór członków partnerstwa (analiza potencjału liderów, organizacji, instytucji, firm) Zawiązanie partnerstwa (przygotowanie i zaproszenie partnerów do współpracy, analiza ich oczekiwań, określenie formuły funkcjonowania partnerstwa, celów i planu działania) Podejmowanie działań na podstawie opracowanego planu działania i strategii partnerstwa Ocena realizowanych działań i osiągnięć zakładanych rezultatów
ZALETY PARTNERSTWA LOKALNEGORozwój kapitału ludzkiego - okazja do szkoleń, praktyki, wymiany doświadczeńPoprawa efektywności działania - redukcja kosztów, lepsza jakość usługWzrost reputacji i wiarygodności - możliwość zdobycia większego rozgłosuLepsze dostosowanie oferty do potrzeb - większa wiedza na temat lokalnej społecznościStworzenie stabilnego społeczeństwa

Mapa zasobów i potrzeb jest jednym z czterech komponentów procesu Organizowania Społeczności Lokalnej (OSL).

Zdiagnozowanie i zbadanie zasobów, potecjałów, ale też potrzeb i problemów jest punktem wyjścia do wspólnego działania.

Możliwe narzędzia wykorzystywane do badań w działaniu:

  • Rozmowa
  • Wywiad indywidualny
  • Rozmowa grupowa
  • Fokus lub wywiad grupowy
  • Spacer z aparatem
  • Spacer badawczy
  • Akcje animacyjne (np. pytanie na sznurku)
  • Obserwacja
  • Obserwacja uczestnicząca itp.

W procesie organizowania społeczności lokalnej, niezwykle ważna jest diagnoza, szczególnego znaczenia nabiera uczestniczące badanie - działanie (participatoryactionresearch), którego istotą jest partnerstwo łączące badacza i badanych.

 

W tym ujęciu badacz, poznaje badaną rzeczywistość, poprzez uczestnictwo w cyklach jej życia, obserwując od środka zachodzące w niej procesy, interakcje, mechanizmy kierujące postępowaniem ludzi. Uczestniczenie w badanej rzeczywistości umożliwia jej stałe obserwowanie, prowadzenie rozmów/wywiadów z ludźmi, i co za tym idzie, ułatwia dociekanie przyczyn danej sytuacji, postaw, poglądów, stosunku do różnych spraw czy określonych wartości. Stwarza zatem szansę na lepsze poznanie i zrozumienie badanych podmiotów oraz motywów ich działania/postępowania i jest niepowtarzalną okazją do identyfikacji z problemem, troskami, nadziejami, możliwościami oraz radościami występującymi w danej społeczności. (Marynowicz-Hetka, 2006, s. 153).

 

Diagnoza społeczna to badanie społeczności lokalnej, które służy poznaniu jej potrzeb i oczekiwań. Celem diagnozy jest poznanie potrzeb, oczekiwań i problemów społecznych. Przeprowadzając diagnozę, należy sięgać do wiedzy i doświadczeń ludzi tworzących społeczność, ekspertów, a także organizacji i instytucji związanych z daną społecznością.

Diagnoza to proces badania oraz analizy sytuacji danej społeczności, zarówno pod względem jej potencjału, jak i potrzeb oraz problemów, w tym ich przyczyn, przejawów i skutków.

 

Diagnoza stanowi punkt wyjścia do planowania działań praktycznych.

Celem badania nie jest samo badanie, ale ulepszanie rzeczywistości, a więc podjęcie działania. Tak rozumiane podejście określamy jako badania aktywizujące lub "badanie i działanie" (action research).

 

Dzięki diagnozie:

masz możliwość lepiej poznać swoją okolicę, lokalną społeczność, jej specyfikę, potrzeby, zasoby i problemy;
rozpoznasz i być może zapoczątkujesz sieć współpracy, ewentualnych zależności, wpływów;
dowiesz się kto jest liderem lokalnym, aktywistą, kto w społeczności pełni znaczące i wpływowe funkcje, jakie podmioty są ważne, kluczowe;
zdasz sobie sprawę z ewentualnego ryzyka, zagrożeń jakie mogą towarzyszyć twoim działaniom.

Zdiagnozowanie i zbadanie tych i innych problemów oraz uświadomienie ich mieszkańcom jest więc punktem wyjścia do wspólnego działania.

Rzetelnie i odpowiednio wcześnie zrobiona diagnoza pozwala uniknąć wielu błędów. Nieznajomość prawdziwych potrzeb społeczności lokalnej, może spowodować, że nawet najlepszy projekt, skazany będzie na porażkę, niepowodzenie.  W planowaniu działań najważniejsze jest rozpoznanie potrzeb społeczności lokalnej.

Siłą sprawczą zmiany jest odnalezienie i zaktywizowanie potencjału środowiska poprzez rozpoczęcie współpracy.

Podsumowując - aby dobrze zrealziować działania, w którym wezmą udział mieszkańcy, konieczna jest dobrze przeprowadzona diagnoza, zwana również mapą zasobów i potrzeb!!!

Stowarzyszenie Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL i firma Lokalne Badania Społeczne przeprowadziły badanie ilościowe i jakościowe na zlecenie Ośrodka Pomocy Społecznej w Dopiewie.

Głównym celem wspomnianego przedsięwzięcia było określenie skali występowania wybranych problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki uzależnień i innych zachowań ryzykownych.

Wyniki i rekomendacje z badania posłużą do planowania działań profilaktycznych oraz monitorowania skali problemów uzależnień w środowisku lokalnym, m.in. poprzez ocenę aktualnego stanu problemów alkoholowych na różnych płaszczyznach (np. picie młodzieży, leczenie uzależnienia od alkoholu, przeciwdziałanie przemocy, profilaktyka szkolna i środowiskowa, zmiany na rynku napojów alkoholowych, marketing alkoholowy).

Uzyskany obraz jest wielowątkowy, wielopłaszczyznowy, a także – ze względu na możliwość zestawienia i porównania opinii różnych grup respondentów – wieloperspektywiczny („zasada WWW”).

Raport pdf

SPOŁECZNOŚĆ TERYTORIALNA:

Anna Żygulska - Kierownik Działu Organizowania Społeczności Lokalnej
mail:
tel.: 609 002 538

Antoni Nowak - Pomoc administracyjna
mail:
tel.: 693 290 030

Magdalena Bąbelek - Organizator Społeczności Lokalnej
mail:
tel.: 609 299 138

SPOŁECZNOŚĆ KATEGORIALNA:
Seniorzy:

Daria Henicz-Poprawa - Kierownik Działu Usług Społecznych
mail:
kom.  607 100 153